डा.उमेशप्रसाद घिमिरे, काठमाडौं । नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय अन्तर्गत वाल्मीकि विद्यापीठमा प्राचार्यको नवनियुक्ति भएपश्चात् मिति २०८१ फाल्गुन १९ गतेका दिन सोमवार स्वागत तथा सम्मान समारोह आयोजना गरिएको थियो । २०७७ फाल्गुन १२ गतेदेखि २०८१ फाल्गुन ११ गतेसम्म आफ्नो प्राचार्यकाल सफलतापूर्वक सम्पन्न गर्नुभएका विद्यापीठका निवर्तमान प्राचार्य प्रा.डा.भागवत ढकाललाई विशेष सम्मान तथा अभिनन्दन गरिएको थियो भने नवनियक्तु प्राचार्य प्राध्यापक अच्युतप्रसाद लामिछानेलाई शुभकामना बधाई ज्ञाप‌नसहित स्वागत गरिएको थियो । विद्यापीठ परिवारद्वारा आयोजित उक्त समारोहमा सहायक प्राचार्य डा. रमा भट्टराई सभाध्यक्ष रहनु भएको थियो भने प्रमुखातिथिका रूपमा नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय केन्द्रीय प्राध्यापक संघका सभापति प्रा.डा. मुकुन्दप्रसाद लामिछाने समुपस्थित हुनुहुन्थ्यो । त्यसैगरी ने.सं.वि. प्राध्यापक संघका पूर्वसभापति प्रा. डा. शान्तिकृष्ण अधिकारी, नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालयका सभासद् प्रा.डा. नारायण चालिसे, प्रजातन्त्रवादी प्राध्यापक संघका केन्द्रीय उपाध्यक्ष प्रा.डा. कृष्णकान्त पराजुली ने.सं.वि.का पूर्व कुलसचिव प्राध्यापक जगतप्रसाद उपाध्याय, ने.सं.वि. प्राध्यापक संघ, केन्द्रका महासचिव डा. नारायण बराल, वाल्मीकि विद्यापीठका पूर्वप्राचार्य डा.गणेशप्रसाद घिमिरे, ने.सं.वि. प्रजातन्त्रवादी प्राध्यापक संघका संयोजक डा.प्रकाश तिवारी, विभिन्न वैचारिक संघ सङ्गठनका अध्यक्ष/प्रतिनिधि, वाल्मीकि विद्यापीठका सबै विभागका विभागाध्यक्ष, प्राध्यापक, कर्मचारी, विद्यार्थी लगायतको विशेष सहभागितामा समारोह सम्पन्न भएको थियो । निवर्तमान प्राचार्य भागवत ढकालज्यूको सफल तथा उल्लेखनीय कार्यकालप्रति विशेष धन्यवाद तथा नवनियुक्त प्राचार्य अच्युतप्रसाद लामिछानेको सफल कार्यकालको शुभकामना सहित प्र.प्रा.संघ, केन्द्रीय उपाध्यक्ष प्रा.डा.कृष्णकान्त पराजुलीले बधाई मन्तव्य राख्नु भएकोथियो भने ने.सं.वि. प्राध्यापक संघका पूर्वसभापति प्रा.डा.शान्तिकृष्ण आधिकारीले निवर्तमान प्राचार्यको उल्लेखनीय कार्यकाल ऐतिहासिक बनेको छ; आजसम्मका प्राचार्यहरूमध्ये सर्वाधिक सफल प्राचार्य बन्न सफल भएको प्राचार्य ढकाललाई हार्दिक बधाई ज्ञापन गर्नु भएको थियो । विद्यापीठको भौतिक, प्रशासनिक तथा शैक्षिक गुणस्तर समृद्धिमा प्राचार्य ढकालले पुर्याउनु भएको योगदानलाई विशेष कदर गर्दै यस किसिमको विशिष्ट समारोहमा सम्मान प्राप्त गर्न सफल सर्वप्रथम प्राचार्य समेत बनेकामा हार्दिक बधाईका साथै आगामी दिनमा उत्तरोत्तर उन्नयन तथा विश्वविद्यालय नेतृत्वको जिम्मेवारी प्राप्ति र बहनका लागी शुभकामना व्यक्त गर्नु भएको थियो । साथै नवनियुक्त प्राचार्य प्रध्यापक अच्युत प्रसाद लामिछानेलाई ऐन, नियम,विनियमसम्मत ढङ्गले अघि बढ्न सुझाव दिँदै सफल कार्यकालका लागि शुभकामना तथा बधाई व्यक्त गर्नुभएकोथियो । गुणग्राहिताको परिचय वाल्मीकि विद्यापीठले प्रदर्शन गरेकोमा आयोजकप्रति विशेष धन्यवाद ज्ञापनसमेत व्यक्त गर्नु भएको थियो ।
त्यसैगरी वाल्मीकि कर्मचारी संघकी अध्यक्ष वसन्ती जोशी लेखकले निवृत्त प्राचार्य प्रा.डा.ढकालको प्रशासनिक कुशलताको प्रशंसापूर्वक उत्तरोत्तर पदोन्नतिको शुभकामना प्रदान गर्नु भएको थियो भने नवनियुक्त प्राचार्य प्राध्यापक लामिछानेलाई समेत सफल प्राचार्य बनाउनका लागि सम्पूर्ण कर्मचारीका तर्फबाट सहयोग पुर्याउने प्रतिबद्धतासहित कार्यकुशलताका लागि शुभकामना प्रदान गर्नु भएको थियो । नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालयको पूर्व कुलसचिव प्राध्यापक जगतप्रसाद उपाध्यायले आफ्नो मन्तव्यका क्रममा आफ्नो प्राचार्यकाल अत्यन्त सक्रियतापूर्वक सम्पन्न गरी सबैका लागि अनुकरणीय र प्रशंसनीय व्यक्तित्वको छवि बनाउन सफल प्रा.डा.ढकाललाई प्राचार्यभन्दा माथिल्ला पदहरु प्राप्त हुने विश्वाससहित शुभकामना तथा बधाई ज्ञापन गर्नु भएको थियो भने नवनियुक्त प्राचार्य प्राध्यापक लामिछाने न्यायविभागकै सदस्य भएकाले न्यायविभाग नै गौरवान्वित बनेको उल्लेख गर्दै निवर्तमान प्राचार्यको सानिध्यबाट अर्जित प्रशासनिक कुशलता प्रदर्शन गर्दै पूर्णकार्यकाल सफलताका साथ व्यतीत हुन सकोस् भन्ने शुभकामना व्यक्त गर्नु भएको थियो । त्यसैगरी आफू विश्वविद्यालयको कुलसचिव पदमा रहँदा आफ्नै पहलले वाल्मीकि विद्यापीठको पुस्तकालय-भवन निर्माणार्थ छुट्‌याइएको रकम प्रयोगमा आउन नसकेको प्रति खेद प्रकट गर्दै प्राचार्य अच्युत लामिछानेकै कार्यकालमा व्यवस्थित पुस्तकालय भवत र सभाकक्ष निर्माण सम्पन्न होस् भन्ने शुभभाव व्यक्त गर्नु भएको थियो । समारोहमा सम्मानपत्र, पुष्पमाला र दोसल्लाद्वारा अभिनन्दित निवर्तमान प्राचार्य प्रा.डा. भागवत ढकालले आफ्नो ४ वर्षीय कार्यकाल सफल बनाउन प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष सहयोग, सद्भावसहित हौसल्ला प्रदान गर्नु हुने सम्पूर्ण प्राध्यापक, कर्मचारी मित्र, छात्रवर्गप्रति हार्दिक कृतज्ञतासहित आभार मन्तव्य राख्नु भएको थियो । सबैको साथ, सहयोगले केही काम गर्न सकिएको हो, व्यक्तिले मात्र सक्ने होइन । आफ्नै प्राचार्यकालमा सहायक प्राचार्यका रूपमा साथ, सहयोग गर्ने प्राध्यापक अच्युत लामिछानेलाई प्राचार्य पद‌मा स्वागत गर्न पाउँदा म अच्युत गुरुभन्दा बढी खुसी भएको जनाउँदै भिडमा सबै राम्रा नहुन सक्छन्, राम्रा मान्छे एक्लै पनि भेट्न सकिन्छ भन्नेमा सचेत हुन नवनियुक्त प्राचार्यलाई सुझाव प्रदान गर्नु भएको थियो । चारवर्ष भन्दा बढी नबस्ने इच्छा जाहेर गर्दा गर्दै कतिपय साथीहरूले फलानोचाहिँ हुनु हुँदैन भन्ने निषेधको प्रवृत्तिबाट भने आफूलाई दुःख लागेको धारणासमेत प्रा.डा. ढकालले व्यक्त गर्नु भएको थियो । वाल्मीकि अघि थुप्रिने फोहोरको व्यवस्थापन, व्यवस्थित क्यान्टिन सञ्चालन, सटर भाडा व्यवस्थापन छात्रावास सुधार, कक्षाकोठा, एवम् विभागीय कक्ष व्यवस्थापन, विविध कार्यक्रम सञ्चालन तथा व्यवस्थित पठन‌पाठनमा भएका सबै सुधार आफू एक्लैले सम्पादन नगरी सबै सहृदयी साथीहरुको एवम् विद्यापीठ परिवारकै सद्भावले सम्पन्न हुन सकेको विचार व्यक्त गर्नु भएकोथियो । संस्कृत वाङ्‌मयको उत्थानमा सबैलागौं, व्यक्ति केही पनि होइन संस्थालाई बनाउन लागि परौँ भन्ने शुभेच्छासहित भव्य समारोह आयोजना गरी सम्मानपत्रसहित स‌म्मान गर्नु भएकामा आयोजकप्रति हार्दिक आभार व्यक्त गर्नु भएको थियो । वाल्मीकि विद्यापीठका नवनियुक्त प्राचार्य प्राध्यापक अच्युत प्रसाद लामिछानेले विद्यापीठ परिवारले स्वागत तथा सम्मान समारोह आयोजना गरेको र यस सभामा समुपस्थित समस्त विद्यापीठ परिवारप्रति हार्दिक आभारसहित नमन गर्नु भएको थियो । वाल्मीकि विद्यापीठलाई सिँगारपटारसहित चिटिक्क बनाउन सफल निवर्तमान प्राचार्य प्रा.डा. ढकालको नेतृत्व आफ्ना लागि आदर्श बनेको छ र सबैका लागि नमुना बनेको छ । उहाँको नेतृत्वमा आफूले धेरै काम सिक्ने अवसर प्राप्त गरेको छु, वाल्मीकि विद्यापीठको प्राध्यापक संघ एकाइको सभापति डा. ढकाल रहँदा आफू उपसभापति बनेर काम गरेको र अहिले पनि उहाँको प्राचार्यत्वमा आफू सहायक प्राचार्यका रुपमा रही धेरै काम सिक्ने अवसर प्राप्त गरेको बताउनु भएको थियो । त्यसैगरी साथीहरूको सहयोग, सद्ध सद्‌भाव र सदिच्छामा प्राचार्य पदमा नियुक्त भएको छु र यो प्राचार्यकाल सफल बनाउनका लागि सबैले साथ सहयोग, सद्‌भाव प्रदान गर्न हुने विश्वास लिएको विचार व्यक्त गर्नु भएको थियो । पूर्व प्राचार्यहरू जस्तै आफू पनि तालाबन्दीकै स्थितिमा प्राचार्यकाल सम्हाल्न आइ पुगेको छु, यहाँहरू सबैले समानुपातिक तथा साझा प्राचार्यका रूपमा आफूलाई लिएर आआफ्ना स्थानबाट सहयोग र सुझाव दिन आग्रहसहित आफ्नो मन्तव्य व्यक्त गर्न भएको थियो । गरिमामय समारोहका प्रमुख अतिथि ने.सं.वि. प्राध्यापक संघ, केन्द्रका सभापति प्रा.डा.मुकुन्दप्रसाद लामिछानेले अर्काको गुणरूपी परमाणुलाई पर्वत बनाएर प्रस्तुति दिने सन्त व्यक्तिको संसारमा अभाव भएको स्थितिमा प्राचार्य डा.ढकालको कार्य अत्यन्त स्तुत्य र वन्दनीय भएकाले भएको कामलाई प्रसंसा गर्न कसैले पनि हिच्किचाउन नहुने अवधारणा राख्नु भएको थियो । उहाँकै कार्यकालमा विद्यापीठमा सरस्वती मन्दिर बनेको छ र त्यहाँ दर्शन गरेरै विद्यापीठ प्रवेश गर्न पाइएको छ । शान्तिको उद्देश्यले अनुष्ठान गरिने भागवत महायज्ञमा मुकुन्दनाम. सङ्कीर्तन अनिवार्य हुने भन्दै प्रतीकात्मक अभिव्यक्ति डा. लामिछाने‌ले व्यक्त गर्नु भएको थियो । निवर्तमान प्राचार्य प्रा.डा. ढकालका विषयमा घण्टौँसम्म बोल्न सकिने भन्दै उहाँको कार्यकालकमा सम्पन्न महत्त्वपूर्ण कार्यहरूको खुलेर प्रशंसा गर्दै उत्तरोत्तर सफलताको शुभकामना व्यक्त गर्नु भएको थियो । त्यसैगरी नवनियुक्त प्राचार्य प्रा.अच्युतप्रसाद लामिछानेलाई शुभकामना दिने क्रममा ज्योतिष पण्डित छविलालका पनाति, पं. विष्णुप्रसादका नाति र मनोरथ लामिछानेका सुपुत्र अच्युत लामिछाने परिवारिकरूपमा सुसंस्कृत अनि महर्षि महेश योगीद्वारा सञ्चालित गुरुकुलमा बसी अध्ययन गर्नु भएका अनुशासित एवम् नैष्ठिक विद्वान् भएकाले उहाँबाट वाल्मीकि विद्यापीठको सर्वाङ्गीण विश्वास हुनेमा आफू विश्वस्त रहेको विचार व्यक्त गर्नु भएको थियो । आफ्नो धरातललाई नभुली अघि बढ्न समेत डा. लामिछानेले नवनियुक्त प्राचार्यलाई सुझाव प्रदान गर्नु भएको थियो । कार्यक्रमको अन्तमा सभाध्यक्ष एवम् विद्यापीठकी सहायक प्राचार्य डा.रमा भट्टराईले समारोह‌को सफलताका लागि समुपस्थित प्रमुख अतिथि, विशिष्ट अतिथि, विभागीय प्रमुख, सम्पूर्ण वैचारिक संघ-सङ्गठनका प्रतिनिधि, प्राध्यापक, कर्मचारी तथा विद्यार्थीवर्गप्रति आयोजकका तर्फबाट आभार प्रकट गर्दै निवर्तमान प्राचार्य प्रा.डा.ढकालको समुज्ज्वल भविष्यको शुभकामना सहित बधाई ज्ञापन गर्नु भएको थियो भने नवनियुक्त प्राचार्य प्रा. अच्युतप्रसाद लामिछानेको सफल र अविस्मरणीय कार्यकालको शुभकामना व्यक्त गर्नु भएको थियो । उक्त समारोहको सहजीकरण तथा उद्‌घोषण विद्यापीठका प्रशासन-प्रमुख कृष्णप्रसाद निरौलाले गर्नु भएको थियो । निःस्वार्थभावले संस्थाको समुन्नतिमा समर्पित बन्न सके सम्मानले आफैँ पछ्‌याउने गर्दछ भन्ने भनाइको ज्वलन्त उदाहरण तथा साकाररूप प्रस्तुत स्वागत तथा सम्मान समारोह रहेको मूल्याङ्कन गर्न सकिन्छ । निवर्तमान प्राचार्यले आफ्नो कार्यकालमा सम्पन्न गर्नु भएका सयौँ उपलब्धिको शृङ्खलालाई यहाँ उल्लेख गर्न सम्भवप्रायः नभएको र उहाँबाट सम्पन्न परिवर्तनकारी महत्त्वपूर्ण कार्य तथा उपलब्धिलाई जो कोहीले वाल्मीकि विद्यापीठ परिसरमा प्रवेश र परिभ्रमणबाटै सजिलै अनुभव गर्न सक्छन् । तर पनि ‘कीर्तिर्यस्य स जीवति’ भन्ने संस्कृत सूक्ति-अनुसार जसले कीर्ति राख्न सक्छ ऊ नै समाजमा बाँच्दछ र उसकै प्रशंसा हुन्छ नै । प्रशंसनीय कार्यको प्रशंसा सबैले गर्न सक्नु पर्छ । प्रशंसनीय पक्षमा बोलिएन वा लेखिएन भने दोष लाग्छ । संस्कृत कवि माघले लेखेका छन् : ‘वाग्जन्मवैफल्यमसह्यशल्यं गुणाद्‌भुते वस्तुनि मौनता चेत् ।’ अर्थात् वर्णनीय पक्षको गुण वर्णन नगरी मौन बसिन्छ भने वाणीलाई असह्य पीडा हुन्छ अर्थात् गुण वर्णन गर्न नसक्ने वाणी (लेखनी) व्यर्थ हुन्छ । अत: निवृत्त प्राचार्य प्रा.डा. ढकाल‌को प्रशंसनीय कार्यको उल्लेख नगर्दा दोषको भागी भइने भयले केही महत्त्वपूर्ण कार्यको सङ्केत गर्नु सान्दर्भिक हुन्छ । जस्तै- १. संस्कृत सम्भाषण प्रशिक्षण सञ्चालन, २. अनुसन्धान व्यवस्थापन एकाइको गठन तथा अनुसन्धानमूलक विविध गोष्ठी सम्चालन, ३. सरस्वती मन्दिर स्थापना, ४. विद्यार्थीको बौद्धिक स्तर विकासका लागि विभिन्न किसिमका प्रतियोगितात्मक कार्यक्रम सञ्चालन तथा प्रोत्साहन, ५. विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय विश्वविद्यालयका कुलपति तथा प्राध्यापकको सह‌भागितामा बौद्धिक तथा प्राज्ञिक विमर्श, ६. विभिन्न विभागबाट प्रकाशन हुने अनुसन्धानात्मक पत्रपत्रिका प्रकाशनमा सहयोग तथा प्रोत्साहन प्रदान, ७. प्रविधिमैत्री पठन‌पाठनार्थ वाइफाइ नेट‌को व्यवस्था, ८. विद्यापीठको छाना मर्मत तथा सबै बाह्य र आन्तरिक भित्ताहरूको रङ्गरोदन, ९. विभिन्न पर्वमा विद्यापीठ प्राङ्गणमा धार्मिक अनुष्ठान, १०. पुस्तकालय व्यवस्‌थापनका लागि कर्मचारीलाई तालिम, ११. विद्यापीठ परिसरमा सयौँ वृक्षारोपण, १२. न्याय, वेदान्त, नेपाली आदि विभागको समन्वयमा साहित्यिक तथा दार्शनिक गोष्ठी सञ्चालन, १३. विद्यापीठको स्थापनाकाल (पंण्डितराज सोमनाथ सिग्देल-२००८ प्रथम प्राचार्य) देखि हालसम्मका २७ जना प्राचार्यहरूको तस्वीर स्थापना, १४. प्रविधिमैत्री विभाग निर्माण गर्दै लाने नीति अनुरूप वेदान्त, न्याय, ज्योतिष, नेपाली, योग, व्याकरण, गणित आदि विभागलाई कम्प्युटर प्रदान, १५. वेदान्त, ज्योतिष, श्रीमद्‌भागवत आदि विषयमा सावधिक अतिरिक्त प्रशिक्षण सञ्चालन, १६. परियोजना, प्रतिवेदन, शोध आदि प्राज्ञिक लेखन सिप विकासका लागि विविध प्रशिक्षण कार्यक्रम,१७. वडा कार्यालयको समन्वयमा फोहोर, ढलको व्यवस्थापन तथा प्राङ्गणमा ब्लक- आच्छादन, १८. विद्यार्थीलाई कोरोनाकालमा विद्युतीय चुह्लो प्रदान, १९. पुरस्कार वितरण, तीजविशेष कार्यक्रम, रक्षाबन्धन कार्यक्रम, विद्यापीठको वार्षिकोत्सव समारोह, वनभोज कार्यक्रम आदि इत्यादि ।
यसप्रकार वाल्मीकि विद्यापीठको सर्वाङ्गीण उन्नयनमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याई निवृत्त हुनुभएका प्राचार्य प्रा. डा. भागवत ढकालको, पथ-प्रदर्शनलाई पछ्याउँदै थप उल्लेखनीय कार्यसम्पादन गरी सफल प्राचार्यका रूपमा आफूलाई स्थापित गर्ने सामर्थ्य तथा सफलता नवनियुक्त प्राचार्य प्राध्यापक अच्युतप्रसाद लामिछानेलाई प्राप्त होओस् भन्ने शुभाशंसासहित हार्दिक बधाई। जयतु संस्कृतम् ! जयतु वाल्मीकि विद्यापीठम् ! (लेखक डा.घिमिरे वेदान्त विभाग वाल्मीकि विद्यापीठका उपप्राध्यापक हुनु हुन्छ।)